احکام شرعی در معاملات ارز دیجیتال را در سال 1403 بشناسید

در حالی که سال 1403 به میانه خود نزدیک می‌شود، سوالات پیرامون احکام شرعی در معاملات ارز دیجیتال  نیز همچنان در ذهن معامله‌گران و افراد علاقه‌مند به این زمینه وجود دارد. برای درک بهتر و پاسخ‌گویی به این سوالات، ما نیاز داریم تا از جدیدترین اطلاعات و دیدگاه‌ها بهره‌برداری کنیم.

پیشرفت پرسرعت ارزهای دیجیتال از جمله بیت کوین در دهه‌های اخیر، سوالات شرعی درباره آن را نیز به دنبال داشته است. “آیا ارزهای دیجیتال مطابق با اصول اهل سنت قابل قبول هستند؟” یا “آیا معامله در این بازار قمار به‌شمار می‌رود؟” از جمله این سوالات مطرح می‌شوند. درعین‌حال، نگرانی‌ها و ابهاماتی نیز درباره حلال یا حرام بودن معاملات ارزهای دیجیتال وجود دارد.

در این مقاله از همیارکریپتو ، با توجه به رشد چشمگیر ارزهای دیجیتال و اهمیت مباحث شرعی در این زمینه، به بررسی نقدها و نظرات متعددی پرداخته‌ایم. در پی آن، به تحلیل حکم‌گذاری شرعی در خرید و فروش ارزهای دیجیتال در اسلام می‌پردازیم. همچنین، با توجه به جدیدترین تحقیقات و دیدگاه‌های مراجع تقلید در این زمینه، تصمیم‌گیری‌هایی که معامله‌گران اهل سنت را راهنمایی می‌کند، مورد بررسی قرار می‌گیرد. بدین ترتیب، امیدواریم که این مقاله با بهره‌برداری از آخرین دستاوردها و نظرات مراجع تقلید، به روشنی درک این مسئله پیچیده را تسهیل کند.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نظر قرآن

در قرآن کریم، هیچ اشاره مستقیمی به ارز دیجیتال وجود ندارد. با این حال، برخی از آیات قرآن می‌توانند در مورد حکم ارز دیجیتال مورد استناد قرار گیرند. به عنوان مثال، در آیه 39 سوره روم، خداوند می‌فرماید:

وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا

ترجمه: خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است.

این آیه، به طور کلی، بیانگر این نکته است که معاملاتی که بر اساس اصول شرعی انجام شوند، حلال هستند؛ بنابراین، اگر ارز دیجیتال نیز دارای شرایط لازم برای یک معامله شرعی باشد، می‌توان آن را معامله کرد.

یکی از آیاتی که می‌تواند در این زمینه مورد توجه قرار گیرد، آیه 29 سوره مائده است. در این آیه، خداوند متعال می‌فرماید:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شراب و قمار و بت‌ها و تیرهای گروبندی، پلیدی از عمل شیطان است. پس از آن اجتناب کنید تا رستگار شوید.

در این آیه، خداوند متعال شراب و قمار را از اعمال شیطانی دانسته است. برخی از فقها بر این باورند که این آیات می‌تواند شامل ارزهای دیجیتال نیز شود؛ زیرا ارزهای دیجیتال نیز می‌توانند ابزاری برای قمار و ربا باشند.

حکم مراجع برای خرید و فروش ارز دیجیتال

با توجه به اینکه یکی از عناصر مهم ذاتی ارزش پول، ثبات، عادلانه بودن و عملکرد صحیح آن برای خدمت‌رسانی است؛ اکثر علمای شریعت بر اساس این موضوع، به تایید بیت کوین به عنوان یک ارزش تمایل ندارند. از نظر آن‌ها بیت کوین، فیات (کاغذ) یا پول واقعی نیست. عدم وجود ارزش ذاتی همراه با فقدان یاعدم نظارت بانک مرکزی منجر به سوء استفاده از بیت کوین می‌شود.

علاوه بر این، برخی از علما به دلیل دارا بودن عناصری مانند ربا و غرار در آن که منشأ بی‌عدالتی اقتصادی-اجتماعی است،نسبت به خرید ارز دیجیتال اختلاف نظر دارند. به صورت کلی به این نتیجه می‌رسیم که ارزهای دیجیتال با شریعت سازگار نیستند.

این در حالیست که، ارزهای دیجیتال با پشتوانه طلا، مطلوب و مطابق با مقاصد الشریعه فرض می‌شوند. چرا که ویژگی اصلی مالکیت در پول دیجیتال مبتنی بر طلا، قابلیت لغو ربا است. از ویژگی‌های دیگر پول دیجیتال با پشتوانه طلا به عوامل دیگری مانند ریشه کن‌سازی غرار، ریشه کن‌سازی میسر، اصول عدالت/ انصاف، وسیله مبادله، اندازه گیری ارزش، ذخیره ارزش و ابزار پرداخت متفاوت، نیز می‌توان اشاره کرد.

برای آشنایی با اصطلاحات ارز دیجیتال و اصطلاحات فارکس بخوانید و حکم شرعی فارکس را نیز میتوانید برای احکام فارکس بخوانید.

نظر مراجع تقلید درباره احکام شرعی در معاملات ارز دیجیتال

اکثر مراجع تقلید معامله یا خرید و فروش ارزهای دیجیتال را حرام اعلام نکرده‌اند با این حال به دلیل وجود برخی موارد قابل ابهام و موضوعاتی مربوط به سفته بازی در آن‌ها، معاملات ارز دیجیتال را دارای مشکلاتی می‌نامند که بهتر است برای آن طبق قوانین عمل کرد. نظر مراجع تقلید در این باره عبارت است از:

آیت الله العظمی خامنه‌ای

آیت الله خامنه‌ای درباره خرید و فروش ارزهای دیجیتال تا حال حاضر فتوایی نداده‌اند و عمل به قوانین موجود را توصیه می‌کنند. ایشان عقیده دارند که رعایت قوانین رسمی کشور در این زمینه لازم الاجرا است.

آیت الله العظمی مکارم شیرازی

از نظر آیت الله مکارم شیرازی با توجه به ابهامات زیادی که ارزهای دیجیتال دارند، خرید و فروش و معامله آن‌ها دارای اشکال است. بنابراین بر اساس نظر آیت الله مکارم شیرازی خرید و فروش ارزهای دیجیتال به دلیل داشتن ابهامات زیاد جایز نیست.

آیت الله هاشمی شاهرودی

آیت الله هاشمی شاهرودی به صراحت اظهار داشته اند که با توجه به ابهاماتی که در مورد این نوع معاملات وجود دارد، استفاده از این پول جایز نیست.

آیت الله العظمی سیستانی

آیت الله سیستانی، معامله ارزهای دیجیتال را جایز نمی‌دانند.

آیت الله العظمی نوری همدانی

آیت الله نوری همدانی صریحا اعلام کرده اند که وارد شدن به این معاملات دارای اشکال هست.

آیت الله العظمی شبیری زنجانی

آیت الله زنجانی اعلام کرده‌اند که اگر وجه دریافتی، در مقابل کار حلال داده شود و خلاف قانون نباشد، اشکال شرعی ندارد.

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی

از نظر آیت الله گلپایگانی بیت‌کوین دارای مالکیت نبوده و بنابراین قابل خرید و فروش نیست. با این حال اگر بیت کوین را به فردی که مسلمان نیست، داده و در ازای آن وجهی دریافت شود، اشکال ندارد. آیت الله صافی گلپایگانی نیز حكم معاملات بیت كوین را به این شکل اعلام کرده اند: حرام و اكل مال به باطل است. والله العالم

حتما برای آشنایی بیشتر با اصطلاحات ارز دیجیتال و آموزش ارز دیجیتال رایگان همیار کریپتو را بخوانید.

نگاه علمای موافق به احکام شرعی در معاملات ارز دیجیتال

با پیشرفت روزافزون فناوری، نگاه علما به احکام شرعی در معاملات ارز دیجیتال ویژگی‌ها و تطابق آن با اصول دینی، تازه ترین رویدادها را پوشش می‌دهد. در مقابل مخالفت‌ها و شبهاتی که برخی علما ایجاد کرده‌اند، گروهی از علما نیز دیدگاه موافقی به حکم ارزهای دیجیتال دارند که با توجه به جدیدترین اطلاعات و تحقیقات ارائه می‌شود.

تاکید علمایی که نظر موافقی به استفاده از ارزهای دیجیتال دارند، بر روی این نکته است که تطابق این ارزها با اصول شرعی مشروط بر داشتن ویژگی‌های خاصی است. این گروه با ارجاع به قاعده کلی “الأصل فی المعاملات الإباحة” اتفاق نظر دارند که در معاملات تجاری به اصل کلی رفتار شود و تا زمانی که مخالفت شرعی ثابت نشود، هر عملی مجاز است.

با توجه به این قاعده کلی، علما بهره‌برداری از رمزارزها را در معاملات مالی و تجاری مشکلی ندانسته و تأکید می‌کنند که تا زمانی که این ارزها دارای ویژگی‌هایی مانند قیمت، تبادلات معاملاتی، حساب و کتاب دارایی و به عنوان وسیله تبادل در جامعه شناخته شده هستند، حکم شرعی مثبتی دارند.

در این راستا، ارزهای دیجیتال از جمله بیت کوین به عنوان پیشرو در این حوزه به دلیل تطابق با موارد فوق از نظر شرعی به‌عنوان پول مورد قبول شناخته می‌شوند. به عبارت دیگر، استفاده از آن‌ها در معاملات مالی و اقتصادی مانعی نخواهد داشت و با توجه به جدیدترین پژوهش‌ها و داده‌ها، تطابق شرعی دارند.

ارز دیجیتال از نظر آقای رائفی پور

حکم شرعی ارزهای دیجیتال از دیدگاه اهل سنت

اهل سنت ایران و عراق در مورد حکم شرعی ارزهای دیجیتال نظرات متفاوتی دارند.

هیئت فتوای اهل سنت جنوب ایران معتقد است که: ارزهای دیجیتالی که دارای ماهیت پولی هستند، در اصل جایز هستند و معاملات آن‌ها مشکلی ندارد؛ اما با توجه به نوظهور بودن این پدیده و وجود برخی مشکلات، توصیه می‌شود تا زمانی که ارزهای دیجیتال به رسمیت شناخته نشده‌اند، از معامله با آن‌ها خودداری شود.

علمای اهل سنت عراق معتقدند که: خرید و فروش ارزهای دیجیتال، به طور کلی به باطل بوده و از نظر شرعی حرام است.

آیا خرید و فروش ارز دیجیتال قانونی است؟

رمزارزها از جمله بیت کوین برخلاف بورس ایران هنوز به‌طور رسمی در کشور مورد تأیید قرار نگرفته و وضعیت قانونی‌ای نیز ندارند؛ اما خرید و فروش آن‌ها در ایران به مجازات نمی‌انجامد و این عمل جرم نیست.

بنا به ماده ۲ قانون مجازات عمومی، تنها اعمالی که توسط قوانین مشخص مجازات‌شان تعیین شده باشد، به‌عنوان جرم محسوب می‌شوند؛ در غیر این صورت، اقدامات معمولاً جرم نیستند. تا به حال در قوانین کشور ما هیچ ضوابطی در خصوص استفاده مجاز یا غیرمجاز از رمزارزها و سرمایه‌گذاری در آن‌ها تدوین نشده است و این موضوع مستلزم مجازات قانونی نمی‌باشد.

در عمل، نهادهای اجرایی نظارتی همچون نیروی انتظامی و پلیس فتا وظیفه‌ی پیگیری کلاهبرداری‌ها و تخلفات مرتبط با رمزارزها را دارند و می‌توانند با تکیه بر اختیاراتشان به‌کنترل و پیگیری این جرائم بپردازند.

از طرف دیگر، در صورت وقوع هر نوع کلاهبرداری، هک یا عدم تعهد به تعهدات در حوزه رمزارزها، می‌توان با تقدیم شکایت به مراجع قضائی مشکلات را رسماً پیگیری کرد. هرچند که هیچ نهاد رسمی در حال حاضر خرید و فروش رمزارزها را به‌عنوان جرم تلقی نمی‌کند.

صرافی بینگ ایکس یکی از صرافی‌های قابل اعتماد و معتبر در دنیای ارزهای دیجیتال است. این صرافی با ارائه خدمات برتر و رابط کاربری آسان، تجربه‌ی خوبی را برای کاربران فراهم می‌کند. امنیت بالا، انتخاب وسیع ارزها و قابلیت انجام معاملات با هزینه کم، به بینگ ایکس جایگاه برجسته ای در میان صرافی‌های ارز دیجیتال بخشیده است.یکی از بهترین صرافی ها ارز دیجیتال صرافی بینگ ایکس که میتوانید برای آموزش صرافی بینگ ایکس و اگر نمیدانید ارز دیجیتال چیست مقاله همیارکریپتو را بخوانید .

آیا معاملات ارزهای دیجیتال جرم است؟

صدور و انتشار رمزارزها توسط توسعه‌دهندگان آن صورت می‌پذیرد و بانک مرکزی هیچگونه مسئولیتی در این زمینه ندارد. استفاده از رمزارزها به عنوان روش پرداختی ممنوع و غیرقانونی است. به عنوان مثال، در صورت اداره یک فروشگاه آنلاین، امکان استفاده از رمزارزها به‌عنوان روش دریافت وجه وجود ندارد. ارزهای دیجیتال تنها در صرافی‌هایی که مقررات آن‌ها در قسمت الزامات عمومی صرافی‌ها تعیین شده است، قابل تبادل می‌باشند. بر اساس مقررات بخش کیف پول رمزارزی، توسعه کیف پول‌های دیجیتال برای اشخاص حقیقی و حقوقی اجباری است.

معاملات ارزهای دیجیتال به عنوان جرم محسوب نمی‌شوند و هیچ محدودیتی وجود ندارد تا بتوانیم با ثبت‌نام در یک صرافی ارز دیجیتال ایرانی، در فعالیت خرید و فروش ارزهای دیجیتالی شرکت کنیم. در این موقعیت، هیچ مقرراتی مربوط به ارزهای دیجیتال از سوی مجلس یا قوه قضاییه وضع نشده است.

در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت که این موضوع نه کاملاً قانونی مجاز و نه کاملاً غیرقانونی و غیرمجاز است. هنوز خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران کاملا به رسمیت شناخته نشده است؛ اما با این حال رضا فاطمی امین، وزیر صمت از تصویب بهره‌برداری و استخراج ارزهای دیجیتال در جلسه شهریورماه سال ۱۴۰۱ هیئت دولت خبر داده و گفته است از این به پس می توان از ارزهای دیجیتال برای واردات استفاده کرد.به عبارت دیگر، معاملات ارزهای دیجیتال از نظر قانونی مشکلی ندارند، اما در صورت بروز کلاهبرداری یا هک رمزارزها، می‌توان با مراجعه به نهادهای قضائی و انتظامی، شکایت و اعلام مشکل خود را به عهده گرفت.

سخن پایانی

استفاده از رمز ارزها و احکام شرعی در معاملات ارز دیجیتال به دلایلی مبهم است. در حقیقت، مسئله‌ای که باعث ابهام در ارتباط با حکم شرعی ارزهای دیجیتال می‌شود، این است که آیا استفاده از این ارزها محل تشکیک به اصول دینی است یا نه. بدون توجه به توافق علمای شریعت در باره این موضوع، نمی‌توان ارزهای دیجیتال را به عنوان جرم معتبر دانست. با این حال، وقتی قوانین صریحاً حکمی در این باره را صادر کنند، جرم محسوب می‌شود. همچنین، فعالیت‌های ماینینگ ارزهای دیجیتال به عنوان یک صنعت معرفی شده و هنوز موانعی برای انجام آن وجود ندارد.

در ارتباط با خرید و فروش ارزهای دیجیتال، قوانینی در کشور تعیین نشده و برای همه مردم جامعه تا کنون مشخص نشده است. بیشتر مسائل مرتبط با حکم شرعی ارزهای دیجیتال و چگونگی کسب و کار حلال همچنان در حال بررسی و بحث است. این مسئله به تأثیرات مختلف نگرانی‌ها و مشورت‌های مراجع تقلید برمی‌گردد و به یک تفسیر واحد نیاز دارد. تیم پژوهشی همیارکریپتو امیدوار است که این مقاله که درباره ی احکام شرعی در معاملات ارز دیجیتال بود به واضح‌تر شدن مفهوم حکم شرعی ارزهای دیجیتال کمک کرده و اطلاعات مفیدی ارائه کند.